Strona główna » Artur Eisenbach – zapomniany żydowski historyk, badacz dziejów Żydów w XIX w. na ziemiach polskich

Artur Eisenbach – zapomniany żydowski historyk, badacz dziejów Żydów w XIX w. na ziemiach polskich

przez Dignity News
Był jednym z najwybitniejszych znawców historii Żydów pod zaborami. Mimo, że pionierskie monografie Artura Eisenbacha powstały w komunistycznej Polsce, pozostały rzetelnymi opracowaniami.

Urodził się w 1900 r. w Nowym Sączu (Austro-Węgry). Artur Eisenbach pochodził z biednej żydowskiej rodziny, dlatego po ukończeniu szkoły elementarnej został ślusarzem. Jego ambicje był o wiele większe, dlatego postanowił kształcić się w kierunku nauczycielskim. W 1923 r. rozpoczął kursy w tym zakresie w Wilnie, po czym przeniósł się do Krakowa, gdzie w 1930 r. zdał maturę.

Duże zdolności analityczne spowodowały, że zaczął studiować historię – najpierw na Uniwersytecie Jagiellońskim, a następnie na Warszawskim. Był uczniem Marcelego Handelsmana, jednak przed wojną nie udało mu się rozpocząć kariery uniwersyteckiej. Tym niemniej zaliczał się do kręgu historyków, którzy zajmując się dziejami Żydów na ziemiach polskich, współpracowali z Żydowskim Instytutem Naukowym w Wilnie (YIVO).

Po wybuchu drugiej wojny światowej Eisenbach wyjechał do Buczacza, skąd został zesłany przez władze sowieckie w głąb Związku Sowieckiego. Do Polski powrócił w 1946 r. jako repatriant.

Tuż po wojnie wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Deklaracje polityczne umożliwiły mu awans w instytucji kultury, jaką był Żydowski Instytut Historyczny (ŻIH). W latach 1966-1968 pełnił funkcję jego dyrektora, jednak na fali Marca 1968 r. został odwołany z tego stanowiska.

Antysemityzm okresu komunistycznej Polski nie był w stanie zmusić go do wyjazdu z kraju. Od 1966 r., równolegle, gdy pracował w ŻIH, był zatrudniony w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk.  W 1977 r. przeszedł na emeryturę, kontynuując do końca życie badania nad dziejami Żydów na ziemiach polskich. Jego zainteresowania badacze zaowocowały wieloma monografiami, które mimo upływu czasu, i mimo szalejącej w PRL cenzury, pozostały rzetelnymi dziełami. Eisenbacha interesowała początkowo Zagłada, lecz szybko od tego tematu odszedł, skupiając się na relacjach polsko-żydowskich. Przygotował m.in. monografie „Kwestia równouprawnienia Żydów w Królestwie Polskim” i „Emancypacja Żydów na ziemiach polskich 1785-1870 na tle europejskim”. Jako znawca kultury i historii Żydów udzielał Jerzemu Kawalerowiczowi konsultacji przy filmie „Austeria”.

Eisenbach pod koniec życia wrócił do tematyki Holokaustu, przygotowując edycję wszystkich dzieł Emanuela Ringelbluma.

Zmarł w Izraelu w 1992 r., popełniając samobójstwo.

Może cię rówież zaintersować