Za to, że stworzył satyryczną piosenkę o Hitlerze stał się wrogiem narodu niemieckiego. Jego utwory były lekkie, nacechowane żartem, lecz zarazem w okresie powojennym przepełnione tęsknotą za Polską.  Marian Hemar – Żyd, który z wyboru został Polakiem i walczył za swoją ojczyznę. 

Marian Hemar (właśc. Jan Marian Hescheles) urodził się w żydowskiej rodzinie we Lwowie w 1901 r. Chociaż umiejętności aktorskie zdobywał już w pierwszych etapach edukacji, podjął studia medyczne na Uniwersytecie Lwowskim. W tym czasie Polska odzyskała niepodległość (1918 r.) i wkrótce wybuchły walki o jej granice. Hemar znalazł się w szeregach armii polskiej i walczył w wojnie polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej.

Zamiast medycyny – satyra i komedia

Po powrocie z wojska Hemar próbował wytrwać na studiach medycznych, ale ciągnęło go do życia artysty. Porzucił więc studia i ruszył do Warszawy, gdzie zaczął współpracować ze znanymi polskimi poetami, m.in. Julianem Tuwimem. Tworzył wiersze, satyry, piosenki, skecze, wyrastając na ważną postać przedwojennej komedii scenicznej. W 1935 r. przyjął chrzest.

Żarty z Hitlera i walka na froncie

Hemar postanowił napisać piosenkę wyśmiewającą Adolfa Hitlera pt. „Ten wąsik, ach, ten wąsik”. Jej wykonanie w maju 1939 r. wzbudziło protesty Hansa Adolfa von Moltke – ostatniego ambasadora III Rzeszy – praktycznie w przededniu agresji Niemiec na Polskę, która dała początek II wojny światowej.

Po wybuchu wojny, Hemar przedostał się z Polski do Rumunii – wtedy państwa te posiadały wspólną granicę. Uchodząc z ojczyzny, zabrał ze sobą liść, który oprawił w ramkę i traktował jak relikwię. Wyraził wolę, by go z nim pochować. Będąc w Rumunii, trafił na niemiecką publikację, która za stworzenie piosenki satyrycznej o Hitlerze przedstawiała go jako wroga publicznego państwa niemieckiego. Następnie trafił do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich – polskiej formacji wojskowej, która walczyła przeciwko Niemcom w Afryce Północnej.

Wkrótce został przeniesiony do Londynu, gdzie przebywał polski rząd na uchodźstwie. Tam zajmował się m.in. zwalczaniem niemieckiej propagandy.

Polak z wyboru

Po zakończeniu II wojny światowej nie wrócił do Polski, która znajdowała się pod okupacją Armii Czerwonej. Pozostał w Wielkiej Brytanii i tam nadal zajmował się satyrą. Prowadził również polskie audycje w Radiu Wolna Europa, w których sprzeciwiał się komunistycznej dyktaturze w Polsce. Jego utwory zostały objęte cenzurą przez komunistyczny reżim.

W dziełach Hemara odnajdziemy  oprócz żartu, wiele tęsknoty za rodzinnym Lwowem i sporo refleksji o czasach minionych. Kochał Polskę całym sercem i nazywał sam siebie „Polakiem ochotniczym”.

Zmarł 11 lutego 1972 r. w Dorking (Wielka Brytania).

Fot. Marian Hemar/Narodowe Archiwum Cyfrowe