W Galerii „DeBeK” – nowej przestrzeni wystawienniczej Domu Bez Kantów – można oglądać wystawę „Decyzja: ratować ludzi”. Jest ona poświęcona wysiłkom dyplomatycznym podejmowanym w celu ratowania osób żydowskiego pochodzenia podczas II wojny światowej. Przedstawiono na niej sylwetki tych, którzy walkę toczyli nie na frontach, ale przy biurkach, mając do dyspozycji jako oręż swój własny podpis i pieczęć.

W centrum opowieści znalazła się Grupa Ładosia – krąg polskich dyplomatów, którzy pod przewodnictwem Aleksandra Ładosia, posła RP w Bernie w Szwajcarii, we współpracy z organizacjami żydowskimi zajmowali się wydawaniem europejskim Żydom nielegalnych paszportów krajów latynoamerykańskich. W Grupie działali m.in.: Aleksander Ładoś, Juliusz Kuhl, Stefan Ryniewicz, Konstanty Rokicki, Chaim Eiss, Abraham Silberschein.

– To opowieść o polskich i zagranicznych dyplomatach z lat II wojny światowej, którzy – współpracując ze sobą, a także ze środowiskami żydowskimi na świecie – uratowali tysiące ludzkich istnień – mówił podczas otwarcia wystawy minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński.

Badania odkrywają skalę, znaczenie i wyjątkowość działania grupy, która ratowała obywateli Polski i innych krajów (w tym Niemiec, Austrii, Holandii czy przedwojennej Czechosłowacji). Tak wielki zasięg operacji nie byłby możliwy, gdyby nie ścisła współpraca polskich dyplomatów i środowisk żydowskich, która wyróżnia Grupę Ładosia na tle innych akcji pomocowych, prowadzonych podczas Holocaustu przez dyplomatów innych państw.

W Galerii „DeBeK” po raz pierwszy publicznie udostępnione zostały odręczne notatki, korespondencja, świadectwa oraz źródła pomocne w ustaleniu nazwisk Żydów, którym wypisano paszporty dające szansę na uratowanie od Zagłady oraz prywatne przedmioty pozyskane z zagranicy od krewnych uczestników wydarzeń sprzed 80 lat – czytamy w serwisie resortu kultury.

Arkadiusz Słomczyński