80 lat temu, 4 grudnia 1942 r., w okupowanej przez Niemców Warszawie utworzono Radę Pomocy Żydom – „Żegota”. Kontynuowała ona działalność Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom powstałego pod koniec września 1942 r.
W 1942 r. Niemcy przystąpili do realizacji wcześniej podjętego planu zagłady wszystkich europejskich Żydów. Akcja eksterminacyjna odbywała się w ramach operacji specjalnej nazywanej przez okupanta Akcją Reinhardt (Einsatz Reinhardt). Część Żydów podczas likwidacji gett była zabijana na miejscu, a większość w obozach zagłady w Bełżcu, Sobiborze, Treblince oraz w Auschwitz-Birkenau, a także w innych ośrodkach obozowych, gdzie prowadzono natychmiastową eksterminację. .
Odpowiedzią na popełniane zbrodnie, poza niemym i niewyartykułowanym sprzeciwem, były podejmowane próby udzielania pomocy ze strony Polaków, które przybierały różne formy. Często były to przypadki pomagania indywidulanego swoim żydowskim znajomym czy sąsiadom, z czasem miały charakter zorganizowany.
W Warszawie początkowo spontanicznie powstał konspiracyjny Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom. Jego organizatorkami były dwie kobiety – Zofia Kossak-Szczucka i Wanda Krahelska-Filipowicz. W grudniu 1942 r. w jego miejsce powołano Radę Pomocy Żydom „Żegota”, która formalnie stała się częścią Delegatury Rządu na Kraj. Była jedyną w okupowanej Europie podziemną organizacją państwową, która udzielała pomocy Żydom w sposób zorganizowany i systematyczny do końca swojej działalności w 1945 r.
W skład „Żegoty” weszli przedstawiciele wielu środowisk politycznych, zarówno polskich i żydowskich. Jej przewodniczącym został Julian Grobelny, a jego zastępcami Tadeusz Rek i Leon Feiner. Rada, poza centralą mieszczącą się w Warszawie, miała swoje Rady Okręgowe w Krakowie, we Lwowie oraz swoje konspiracyjne komórki w Lublinie i w Zamościu. Swoją działalność mogła prowadzić dzięki środkom finansowym, które w większości były przekazywane przez Delegaturę Rządu na Kraj. Ludzie związani z „Żegotą’ zajmowali się wyrabianiem i przekazywaniem fałszywych dokumentów, wyszukiwaniem mieszkań i kryjówek, udzielali wsparcia pieniężnego. Z kolei Irena Sendlerowa, wraz z licznymi współpracownikami, kierowała Referatem Dziecięcym, koordynując opiekę nad około 2,5 tys. żydowskich dzieci, które udało się wyprowadzić z getta.
Wkład Żegoty w ratowanie Żydów został doceniony przez Instytut Yad Vashem przyznaniem w 1963 r. Medalu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.