Wystawę otwiera rękopiśmienny zapis nutowy „Roty”, kompozycja Feliksa Nowowiejskiego z 1910 roku do słów wiersza Marii Konopnickiej z 1908 roku. „Rota” to symbole narodowe, to konsolidacja wspólnoty narodowej w obliczu zagrożenia. Towarzyszyła Polakom w powstaniach i wojnach – przypomina Biblioteka Narodowa w informacji o wystawie.

Organizatorzy wydarzenia podkreślają, że Konopnicka głęboki patriotyzm wyniosła z domu rodzinnego. Wyrażała go słowami swoich wierszy i artykułów, jak i działaniami. Walczyła z antysemityzmem, rusyfikacją i germanizacją.

Na wystawie zobaczyć można list Konopnickiej protestującej przeciwko publikacji jej utworów w tłumaczeniu na język rosyjski. Patriotyzm w jej rozumieniu to również troska o biednych, pokrzywdzonych, co odnajdujemy w rękopisie wiersza „Wolny najmita”, który pokazuje los ówczesnych chłopów.

Do pisania Konopnicką zachęcał Henryk Sienkiewicz, a młody Stefan Żeromski określił ją mianem „wieszcza pokolenia”.

Na wystawie znajduje się także list Marii Konopnickiej o sensie tworzenia literatury dziecięcej.

Konopnicka zaproponowała nowy model literatury dziecięcej, z dzieckiem jako adresatem i bohaterem. Chciała literatury bez dydaktyzmu i moralizatorstwa, bliskiej baśniom pełnym wyzwań. Dziecko jest dla Konopnickiej podmiotem, nie przedmiotem. Ma być też przyszłym świadomym i aktywnym obywatelem, patriotą dumnym z narodowej historii.

Maria Konopnicka przez kilka lat była redaktorką „Świtu”, tygodnika dla kobiet, na łamach którego postulowała równouprawnienie kobiet, rozumiane przez nią jako równość praw i obowiązków kobiet i mężczyzn.

Kobieta jest tak samo człowiekiem jak mężczyzna – pisała Konopnicka i wskazywała, że walka o prawa kobiet, nie jest walką z mężczyznami, lecz walką z systemem społecznym.

Adrian Andrzejewski