Tylko do 7 stycznia w Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium można oglądać wystawę „Ważniejsze niż życie: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego” organizowaną we współpracy z Żydowskim Instytutem Historycznym.

W 1940 r. okupanci niemieccy otoczyli kordonem znaczną część Warszawy i przesiedlili tam ludność żydowską z miasta oraz okolicznych wiosek i miasteczek. Aby udokumentować te wydarzenia dla świata zewnętrznego i dla potomności, historyk Emanuel Ringelblum zainicjował bezprecedensową akcję zbierania materiałów dokumentujących życie w getcie. Kolektyw naukowców, pisarzy i aktywistów działających w konspiracji nazwał siebie Oneg Szabat (Radość Szabatu), a kolekcja znana jest dziś jako Archiwum Ringelbluma.

Archiwum zgromadzone przez Oneg Szabat jest wyjątkowym i wybitnym przykładem samostanowienia Żydów podczas Zagłady i stanowi pierwszą próbę bezpośredniego udokumentowania masowego mordu europejskich Żydów zainicjowanego przez Niemców, a następnie zarchiwizowania tej dokumentacji.

Pierwotnym celem Oneg Szabat było po prostu dokumentowanie życia w getcie, w którym żyli Żydzi z Warszawy i innych regionów Polski, Żydzi deportowani z Niemiec i z krajów pod okupacją niemiecką – w tym tacy, którzy przeszli na chrześcijaństwo – a także Romowie. Wszyscy oni próbowali przetrwać w opresyjnie przeludnionych warunkach zamkniętego getta w centrum Warszawy. Aż 450 tys. ludzi zostało spędzonych, aby żyć razem w nieludzkich warunkach.

Nie wiadomo ile osób pracowało w Oneg Szabat, wiadomo, że Zagładę przeżyło tylko troje z nich. Większość archiwum została jednak zachowana, zakopana w kryjówce pod ruinami getta.

Archiwum zawiera około 35 tys. arkuszy notatek, wpisów do pamiętników, esejów, zdjęć, rysunków, oficjalnych dokumentów i innych świadectw życia codziennego. Jest przechowywane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie, W 1999 r. zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Arkadiusz Słomczyński