Statut kaliski wydany przez polskiego księcia Bolesława Pobożnego w 1264 r. to pierwszy znanym nam przywilej dla Żydów polskich. Następni władcy w Polsce również się na nim wzorowali. Jest prawnym symbolem przyjaznej egzystencji chrześcijan i wyznawców judaizmu.
Choć Bolesława Pobożnego możemy określić polskim księciem to nie rządził on całą Polską. W 1138 r. doszło do rozbicia dzielnicowego w Polsce. Zapoczątkowała je śmierć Bolesława Krzywoustego i podzielenia kraju między swoich synów. Krzywousty chciał uniknąć bratobójczych walk o tron między swoim potomstwem. Każdy otrzymał część, którą miał rządzić.
Niektóre z tych części synowie Krzywoustego podzielili między swoich synów, a oni między swoich. I tak dochodziło do pogłębiania rozbicia dzielnicowego… Nie był to odosobniony przypadek, gdyż podobne procesy zaszły np. w Czechach czy Rusi.
Jednym z takich władców rządzących swoją częścią Polski był Bolesław Pobożny, który władał m.in. w Wielkopolsce i Ziemi Kaliskiej.
Pierwszy przywilej dla polskich Żydów
Już wtedy ziemie polskie zamieszkiwali Żydzi. Potrzebę prawnego uregulowania ich sytuacji, które miało ułatwić życie wyznawcom judaizmu i chrześcijanom dostrzegł Bolesław Pobożny. Wydał on 16 sierpnia 1264 r. statut kaliski, pierwszy, znanym nam, przywilej dla Żydów polskich.
Dokument reguluje sprawy dotyczące koegzystencji wyznawców judaizmu i chrześcijan. Od stosunków Żydów z władzą, po handel i kredyty. Żydzi mogli być sądzeni wyłącznie przez księcia lub jego urzędnika – wojewodę. Zabraniano oskarżania wyznawców judaizmu o zabijanie chrześcijan dla odprawiania rytuałów. Widocznie już wtedy zdawano sobie sprawę, że mit przybyły na ziemie polskie z Europy Zachodniej nie ma potwierdzenia w prawdzie. Statut kaliski zakazywał także dewastacji synagog lub żydowskich cmentarzy i respektował odrębność kulturową.
To nie był wyjątek
Polska w końcu ponownie została zjednoczona w jeden organizm polityczny. Uczynił to Władysław Łokietek w 1320 r. Kolejni władcy sięgali do statutu kaliskiego, potwierdzali go i rozszerzali na granicę całego królestwa. Jako pierwszy zrobił to Kazimierz III Wielki w 1334 r. Jego następcy poszli za tym przykładem i akt ten stanowił podstawę regulacji prawnych dla życia Żydów w Polsce.
Źródło.: polin.pl, sztetl.org.pl,