W listopadzie 1918 r. dobiegała końca I wojna światowa, we Francji i Belgii armia niemiecka cofała się, w Niemczech wybuchała rewolucja, a cesarz Wilhelm II abdykował. Kiedy Piłsudski obejmował władzę jako naczelnik odradzającego się państwa polskiego, Wielkopolska jeszcze wtedy nie znajdowała się w jego granicach. Dla Polaków było jednak oczywiste, że Niemcy nie oddadzą im bez walki tej ziemi , którą uważali za swą prowincję.

26 grudnia 1918 r. do Poznania przybył Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista i polski patriota, którego entuzjastycznie powitało społeczeństwo polskie. W odpowiedzi Niemcy zrywali polskie flagi oraz ostrzelali okna hotelu „Bazar”, gdzie przebywał Paderewski. Te akty agresji sprowokowały Polaków do czynu zbrojnego. Na ulice ruszyły oddziały Straży Ludowej, Służby Straży i Bezpieczeństwa, oraz oddziały policyjne  zdominowane przez żywioł polski. Do konfrontacji gotowi byli także  konspiratorzy z Polskiej Organizacji Wojskowej. Rozpoczęło się rozbrajanie Niemców.

Choć powstanie wybuchło spontanicznie 27 grudnia 1918 r., przygotowujący się do niego konspiratorzy planowali, że walki miały rozpocząć się nieco później, bo w styczniu 1919 r. Czas ten i tak jednak sprzyjał powstańcom. W Niemczech panował wówczas chaos, a zdemoralizowani żołnierze często nie chcieli już walczyć i wycofywali się lub pozwalali się rozbroić. Na zajętych przez Polaków terenach władzę objęła Naczelna Rada Ludowa. W ciągu kilku dni opanowany został Poznań. 6 stycznia 1919 r. zdobyto lotnisko Ławica pod Poznaniem, którego bogate wyposażenie stało się podstawą polskich eskadr lotniczych. Spontanicznie organizowane oddziały zbrojne już w pierwszych dniach powstania zajmowały kolejne miasta Wielkopolski. Przyłączyła się do nich także grupa ok. 300 cudzoziemców, w tym kilku Franciszków, Włochów i Rosjan, a także Chińczyk, Czen De-Fu (przeszedł na katolicyzm i przyjął imiona Józef Zdzisław), Kameruńczyk Sam Sandi, Alzatczyk kpr. Rübstück. W połowie stycznia rozpoczęło się przekształcanie oddziałów powstańczych w regularną armię, którą finansowała ludność.

Formalnie Wielkopolska została włączona do II Rzeczpospolitej wiosną 1920 r., po wejściu w życie Traktatu Wersalskiego, a nacisk aliantów sprawił, że Berlin nie zdecydował się zbrojnie odbić Wielkopolski. Według szacunków, w powstaniu zginęło po stronie polskiej co najmniej 2261 osób, a ok. 6 tys. zostało rannych.