W dniu 15 marca 1656 r., w trakcie trwającego potopu szwedzkiego, doszło do bitwy pod Jarosławiem, która zapisała się w historii jako jedno z kluczowych starć tej wojny.

Rzeczpospolita Obojga Narodów (połączone państwo polsko-litewskie) zmagała się z inwazją sił szwedzkich pod wodzą króla Karola X Gustawa, który w 1655 r. rozpoczął ekspansję na polskie ziemie. Początkowe sukcesy Szwedów, wynikające z osłabienia Polski po licznych konfliktach i kryzysie politycznym, szybko zmieniły się w opór, który zaczął kształtować się w obliczu brutalności okupanta.

W obliczu rosnącej siły polskiego oporu, wczesną wiosną 1656 r., Karol Gustaw podjął próbę zniszczenia sił polskich zbierających się pod Lwowem. Jednakże, zdając sobie sprawę z gromadzenia się ponad 20 000 żołnierzy polskich, szwedzki monarcha zdecydował się na odwrót w kierunku Sanu, będąc nękanym przez partyzantkę i jazdę polską.

Pod Jarosławiem, Szwedzi początkowo odnieśli sukces, zajmując miasto po pokonaniu chorągwi Lubomirskiego. Jednakże, nieoczekiwanie dla nich, na scenę wkroczyły siły dowodzone przez Stefana Czarnieckiego, który, mimo wcześniejszej klęski pod Gołębiem, zaskoczył Szwedów swoją obecnością i taktyką. Czarniecki, wykorzystując element zaskoczenia i doskonale znając teren, zadał Szwedom bolesne straty, a jego szybkie i zdecydowane działania doprowadziły do zmiany sytuacji strategicznej.

Zarówno atak na szwedzką straż przednią, jak i umiejętne wycofanie się w obliczu przeważających sił nieprzyjaciela, świadczą o mistrzostwie Czarnieckiego w prowadzeniu działań zaczepnych i wykorzystywaniu taktyki partyzanckiej. Efektem tych działań było nie tylko zadanie strat przeciwnikowi, ale również przyciągnięcie do polskich sił części wojsk kwarcianych, które dotychczas wspierały Szwedów.

Ostatecznie bitwa pod Jarosławiem miała dalekosiężne konsekwencje dla dalszego przebiegu konfliktu. Znaczące straty i zmiana stosunku sił skłoniły Karola Gustawa do odwrotu, a jego armia, ścigana przez połączone siły koronne i litewskie, znalazła się w strategicznie niekorzystnej pozycji między Sanem a Wisłą.