Artyści z tak ciekawym i wspaniałym życiorysem, jak Józef Czapski są dla polskiej kultury niezwykle ważni. Józef Czapski to ikona i autorytet, ale także człowiek pióra i człowiek instytucji, który współtworzył wielką i ważną instytucję, Instytut Literacki w Maisons-Laffitte we Francji – powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński podczas otwarcia wystawy „Józef Czapski. Dzieła z kolekcji prywatnych” w Kordegardzie Galerii Narodowego Centrum Kultury.

Józef Czapski był współtwórcą malarskiej grupy kapistów, uczniem prof. Józefa Pankiewicza. Kształcił się w warszawskiej, a następnie krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Czapski po raz ostatni osobiście wystawiał swoje obrazy w Polsce latem 1939 roku w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie, podczas wystawy „Martwa natura w malarstwie polskim”. Po wybuchu II wojny światowej 1 września został zmobilizowany jako żołnierz rezerwy, a już 27 września wzięty do niewoli przez Armię Radziecką. Rozpoczęła się jego droga obozowa: Starobielsk, Juchnów (Pawliszczew Bor), Griazowiec. Nie zginął w lesie katyńskim od strzału w tył głowy. Znalazł się w grupie 395 jeńców, którzy ocaleli z ponad 22 tysięcy uwięzionych w sowieckich obozach. Z tamtych czasów zachowały się jego szkice w dziennikach wojennych, a także portrety współwięźniów.

Jako żołnierz Armii Andersa, poszukujący zaginionych jeńców, a potem walczący z kłamstwem katyńskim na międzynarodowym forum, nie mógł po wojnie wrócić do kraju. Pozostał na emigracji, we Francji, współtworząc paryską „Kulturę”.

Wystawa „Józef Czapski. Dzieła z kolekcji prywatnych” obejmuje 36 obrazów olejnych, akwareli, rysunków, szkiców i grafik, powstawałych w latach 1922–1989. Są one charakterystyczne dla stylu artysty, jednorodne i ważne w perspektywie jego twórczego rozwoju.

Adrian Andrzejewski