Wśród inicjatyw Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie zamierzających do utrwalenia kulturalnego dziedzictwa narodu polskiego znalazła się sprawa kanonu śpiewów historycznych Polaków. Pierwszy z taką inicjatywą na jego forum w 1803 r. wystąpił jezuita Jan Paweł Woronicz.

Początkowo członkowie Towarzystwa Przyjaciół Nauk (TPN) sądzili, że zbiór pieśni historycznych powinien powstać na wzór dostępnych dla społeczeństwa pieśni religijnych. Jak podobne tego typu przedsięwzięcia podejmowane w dobie utraty niepodległości Polski, ideą członków TPN było zachowanie tożsamości polskiej. Uważano, że dzięki kanonowi pieśniarskiemu opiewającemu bogatą historię kraju uda się przechować obraz przeszłości państwa polskiego. Utwory planowano zmieścić w obszernym dziele roboczo zwanym „Pięcioksiągiem”.

Najlepsze pieśni wyszły spod pióra dramaturga i powieściopisarza Juliana Ursyna Niemcewicza. Łącznie było ich 33. Cieszyły się one popularnością wśród polskiej elity, ponieważ przed ich wydaniem Niemcewicz miał okazje prezentować je na różnych salonach warszawskich. Dzieło, w którym zamieścił szereg pieśni, nazwał „Śpiewami historycznymi”. Po ich napisaniu, w 1811 r. rozpoczęły się prace nad komponowaniem do nich muzyki po to, by planowane wydawnictwo nabrało profesjonalnego charakteru, czyli zawierało także nuty. Nad tym aspektem pracowali zarówno zawodowi muzycy, jak też utalentowani laicy. Jeśli chodzi o ilustracje, sporządziły je prawie wyłącznie arystokratki, które posiadały talent malarski.

Przygotowane z wielkim rozmachem dzieło Niemcewicza wymagało dużych środków finansowych. Blachy ilustracji rytowano w Dreźnie, a papier sprowadzono z Berlina. W międzyczasie na centralnych ziemiach polskich zmieniła się sytuacja polityczna – od 1815 r. na mocy kongresu wiedeńskiego, nazywanego niekiedy przez polską historiografię IV rozbiorem polskim, władzę zaczęli sprawować Rosjanie, tworząc Królestwo Polskie.

Pierwsze wydanie „Śpiewów” ukazało się w 1816 r. i liczyło 1500 egzemplarzy. Ponieważ publikacja cieszyła się ogromną popularnością, niebawem pojawiło się drugie, a w 1819 r. trzecie wydanie. O sukcesie dzieła Niemcewicza świadczy także to, że stało się ono podręcznikiem w szkołach wojewódzkich. Książę Adam Czartoryski, wypowiadając się o ich fenomenie, stwierdził: „Nie mogły się rozejść między ludem i być przez niego pojęte…, ale na klasę wyższą i średnią miały najzbawienniejszy wpływ. W salonach, w buduarach, u pięknych pań leżały „Śpiewy” między zbytkownymi gracikami; […] panienki uczyły się ich na pamięć i poznawały tym samym historię krajową”.

Wkrótce z wagi tego dzieła zdali sobie sprawę także zaborcy. Już w 1826 r. Rosjanie wydali polecenie usunięcia „Śpiewów” z bibliotek szkolnych Królestwa Polskiego, co spowodowało, że stały się one podręcznikiem historii Polski w nauczaniu domowym.