Osadnictwo żydowskie na wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej zapoczątkowane zostało w 2. połowie XIV wieku wraz ze wzmożoną akcją kolonizacyjną prowadzoną na Rusi przez Kazimierza Wielkiego. W XIV-XVI wieku większe skupiska ludności żydowskiej znajdowały się już na Wołyniu, Podolu oraz na Litwie. W krajobrazie obecnej Ukrainy, Białorusi i Litwy do dnia dzisiejszego istnieją wyróżniające się ślady dawnych żydowskich mieszkańców – bożnice, ukazujące bogactwo różnych stylów i wpływów artystycznych.

Znaczna część kresowych Żydów mieszkała na wsi, zajmując się tradycyjnie dzierżawą karczem, młynów, a czasem dóbr ziemskich. Życie religijne skupione było w gminach (kahałach), przy których istniały domy modlitwy – synagogi. W większych miastach były to zwykle budowle murowane, nawiązujące skalą i architekturą do budownictwa mieszczańskiego, niekiedy do architektury dworskiej czy sakralnej. Wybitne walory architektoniczne posiadały murowane bożnice między innymi we Lwowie (synagoga Złotej Róży, 1582), Słonimiu (1642) oraz w Żółkwi, Pińsku, Nowopolu (XVII wiek). Mniejsze gminy budowały zwykle bożnice drewniane i skromniejsze. Posiadały one zazwyczaj tylko salę modlitw dla mężczyzn, mieszczącą na ścianie wschodniej szafę ze zwojami Starego Testamentu (aron ha-kodesz), mównicę (bimę), przedsionek, rzadziej osobne pomieszczenie dla kobiet. Bożnice drewniane reprezentowały dużą różnorodność stylów oraz rozwiązań konstrukcyjnych i dekoracyjnych. Oryginalne bryły zwieńczone kopułami, wnętrza o pozornych sklepieniach i bogatej dekoracji malarskiej miały między innymi bożnice w Chodorowie (1640-50), Janowie koło Trembowli (XVII wiek), Podhrebyszczu (1690), Wołpie (XVIII wiek).

Od końca XVII wieku nastąpił zmierzch żydowskiej architektury sakralnej na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej, spowodowany zarówno pogromami kozackimi, prześladowaniami i represjami ze strony państw zaborczych, jak i nowymi ruchami religijnymi, między innymi chasydyzmem, który wpłynął na uproszczenie form architektonicznych, czy ruchem postępowych Żydów (haskala, 2 poł. XIX wieku), sprzyjającym budownictwu synagog postępowych, które łączyły motywy orientalne z wnętrzami kształtowanymi pod wpływem rozwiązań protestanckich.