10 grudnia 1905 r. Henryk Sienkiewicz, jako pierwszy Polak otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Pisarz wykorzystał tę okazję, by zainteresować resztę świata sprawą Polski.

Polska nie istniała na mapach świata od 1795 r., kiedy to Austria, Prusy i Rosja dokonały ostatniego rozbioru Polski i przemocą zajęły ziemie tego kraju. Polacy w czasie trwania niewoli wywoływali zbrojne powstania przeciwko zaborcom, jednak żadne z nich nie odniosło sukcesu.

Sienkiewiczowi bliżej jednak było do pracy społecznej i ideałów pozytywistycznych niż do walki zbrojnej. Powieściami, które pisał, popularyzował wśród Polaków żyjących bez własnego państwa, patriotyzm wobec ojczyzny. Książkami niósł im pocieszenie i nadzieje. Z popularnych dzieł Henryka Sienkiewicza można wymienić takie pozycje jak: „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski” (te trzy powieści tworzą tzw. Trylogię Sienkiewicza), „Krzyżacy”, „Latarnik”, „W pustyni i puszczy” czy „Quo Vadis”. Ta ostatnia książka, ukończona w 1896 r., której fabuła opowiadała o losie chrześcijan w starożytnym Rzymie, przyniosła pisarzowi ogromną popularność poza ziemiami polskimi.

Gdy Henryk Sienkiewicz odbierał 10 grudnia 1905 r. Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury, wykorzystał tę sytuację, by powiadomić świat o ciemiężonej Polsce, która nadal żyje. – „Głoszono ją umarłą, a oto jeden z tysięcznych dowodów, że ona żyje! (…) Głoszono ją niezdolną do myślenia i pracy, a oto dowód, że działa! (…) Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!” – mówił Sienkiewicz. Warto dodać, że dwa lata wcześniej Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki otrzymała Polka – Maria Skłodowska-Curie.

W uzasadnieniu przyznania nagrody Nobla Sienkiewiczowi, Akademia Szwedzka podała, że przyznała ją: „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”.