77 lat temu, 21 czerwca 1945 r. w Moskwie władze sowieckie skazały w pokazowym procesie 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Trzy miesiące wcześniej zostali oni podstępnie aresztowani w Warszawie i wywiezieni do stolicy Związku Sowieckiego. Komuniści na podstawie spreparowanych dowodów oskarżyli ich m.in. o współpracę z Niemcami w czasie drugiej wojny światowej.

W okresie okupacji niemieckiej na ziemiach polskich działało polskie państwo podziemne ze swoimi strukturami administracji cywilnej i wojskowej. W 1944 r. na ziemie polskie w granicach sprzed wybuchu II wojny światowej zaczęła wkraczać armia sowiecka. Wiele miejscowości było oswabadzanych przez oddziały partyzanckie Armii Krajowej, w wielu przypadkach dochodziło też do wspólnych działań Polaków i armii sowieckiej. Niestety później żołnierze Armii Czerwonej rozbrajali polskich partyzantów. Wielu z nich było mordowanych przez Sowietów, część była wywożona w głąb Związku Sowieckiego.

W marcu 1945 r. władze sowieckie w Warszawie przekazały zaproszenie polskim konspiratorom na rozmowy z marszałkiem Gieorgijem Żukowem na temat możliwej współpracy. Ostatni dowódca Armii Krajowej, gen. Leopold Okulicki był przeciwny spotkaniom z Sowietami, przewidując podstęp. Otrzymał jednak od Stanisława Jankowskiego, przedstawiciela rządu emigracyjnego, polecenie wzięcia udziału w nim. W dniach 27 i 28 marca 1945 r. przybywający na rozmowy polscy przedstawiciele władz konspiracyjnych zostali zatrzymani przez funkcjonariuszy sowieckiej policji politycznej – NKWD i niezwłocznie przewiezieni do Moskwy i tam osadzeni w więzieniu, gdzie  przeszli śledztwo, które zakończyło się w czerwcu 1945 r.

W dniach 18-21 czerwca odbył się proces, w trakcie którego 16 Polakom zarzucono działania terrorystyczne i szpiegostwo na zapleczu Armii Czerwonej, a także przygotowywanie wspólnego wystąpienia z Niemcami przeciwko Związkowi Sowieckiemu. Składowi sędziowskiemu przewodniczył gen. Wasilij Ulrych, znany z udziału w pokazowych procesach politycznych z lat trzydziestych. Oskarżycielem był  gen. R. Rudenko, który później był przedstawicielem Związku Sowieckiego w procesie norymberskim.

21 czerwca zapadły wyroki – gen.  Okulicki został skazany na karę 10 lat więzienia, Stanisław Jankowski na 8 lat, trzej zostali uniewinnieni, pozostali otrzymali kary od pół roku do 5 lat więzienia. Trzej skazani nigdy nie odzyskali wolności. Gen. Leopold Okulicki, Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz zmarli lub też zostali zamordowani w sowieckich więzieniach.