Małżeństwo Żabińskich, które przed wybuchem II wojny światowej prowadziło ZOO w Warszawie, w czasie wojny ukrywało Żydów. Całej rodzinie, łącznie z dziećmi, groziła za to kara śmierci, ale Jan i Antonina znaleźli sposoby, by oszukać Niemców. 

Warszawskie ZOO prowadził dyrektor Jan Żabiński. Pomagała mu żona, Antonina. Gdy Niemcy we wrześniu 1939 r. zaatakowały Polskę i rozpoczęły II wojnę światową, niemieckie wojska zbombardowały ogród zoologiczny. Wiele zwierząt zginęło, a inne uciekły. Niektóre z drapieżników zostały zastrzelone, gdyż mogły stanowić zagrożenie dla mieszkańców miasta. Pozostałe zwierzęta Niemcy wywieźli do innych miejsc. Warszawskie ZOO opustoszało, jednak nie na długo…

Tragedia ludzi i zwierząt

Żabińskiemu i jego rodzinie pozwolono zostać w willi obok ZOO. Przyrodnik zajął się hodowlą świń, dla których zbierał odpadki z restauracji. Wstąpił również do Armii Krajowej – największego podziemnego wojska w czasie II wojny światowej. Udało mu się również otrzymać przepustkę do getta. Wykorzystał ją, by pomagać Żydom. Dostarczał im fałszywe dokumenty, grypsy, jedzenie, pomagał wydostać się na „aryjską stronę” i znaleźć kryjówkę.

Gra na fortepianie jako sygnał do ucieczki

Z czasem Żabiński zaczął ukrywać Żydów na terenie ogrodu zoologicznego i swojej willi. W konspirację zaangażowana była cała rodzina dyrektora. Jego żona, Antonina, gdy zbliżali się Niemcy, siadała do fortepianu i grała melodię „Jedź, jedź, jedź na Kretę!” z operetki „Piękna Helena” Offenbacha. Nie robiła tego  bez powodu. To był znak ostrzegawczy dla ukrywających się Żydów. Gdy usłyszeli melodię, biegli  na strych lub zamykali w schowkach zlokalizowanych w szafach. Niektórzy uciekali sekretnym tunelem prowadzącym z willi Żabińskich do bażanciarni.

Polska była jedynym krajem okupowanym przez Niemcy, w którym naziści wprowadzili karę śmierci za pomaganie i ukrywanie Żydów.

Szacuje się, że Żabińscy pomogli w ten sposób ok. 300 Żydom. W 1965 r. Instytut Yad Vashem wyróżnił ich za to medalem „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. W 2017 r. na ekrany kin wszedł film „Azyl”, który opowiada historię bohaterskiej rodziny Żabińskich.