W roku setnej rocznicy urodzin malarza, scenografa i twórcy teatru Józefa Szajny, Muzeum Śląskie w Katowicach zorganizowało wystawę „100 × TeArt. Wolność Józefa Szajny”. W muzeum zgromadzono 100 prac, oddając głos artyście, przedstawiając jego dzieła (projekty scenografii, obrazy, instalacje) i obszernie cytując wypowiedzi.

100 × TeArt. Wolność Józefa Szajny” to największa jak dotąd wystawa poświęcona wybitnemu twórcy. Ze względu na dramat Ukraińców, którzy w wyniku rosyjskiej agresji doświadczają niewyobrażalnych krzywd, wystawa nabiera wyjątkowego wymiaru. Jej temat staje się aktualny w kontekście wojny, która do niedawna wydawała się jedynie smutnym wspomnieniem przeszłości – informują organizatorzy.

Sala ekspozycyjna została podzielona na siedem kręgów znaczeniowych. Tematami są doświadczenia obozowe, znaki i metafory charakterystyczne dla twórczości Szajny, teatr paniki i sklejony świat – pojęcia odnoszące się do teatru narracji plastycznej. Wyodrębniono też obszary ilustrujące myśli: „Człowiek jest podmiotem, nie przedmiotem świata” oraz „Przez pracę staję się optymistą”. W ostatniej części pt. „Teatr jest moją intymnością” zawisły wybrane obrazy z ważnego cyklu „Epitafia i apoteozy”.

Wejście na salę prowadzi przez wyciętą w czarnej ścianie sylwetę – symboliczną pustkę, najbardziej rozpoznawalny znak Szajny. Na rewersach ekspozytorów wyświetlono animację autorstwa Ewy Kucharskiej i Juliana Sosso. Artyści ożywili w swej pracy fragmenty mrowisk, zdjęć obozowych i sylwet. Wśród drgających obrazów oglądający kroczy w głąb Szajnowej rzeczywistości, rzucając cień ku wyjściu, widząc wybijający się napis: „Mrowiska to my wszyscy, jest nas na świecie coraz więcej bezimiennych, zagubionych, wyobcowanych i małych”. Wrażenia dopełnia ekspresyjna muzyka Aleksandra Lasonia skomponowana do spektaklu „Ślady”.

Arkadiusz Słomczyński