Nie widzimy zależności między podatkami a wydatkami państwa, nie wiemy, jaka jest struktura wydatków państwa i wreszcie zmieniamy preferencje, gdy poznajemy strukturę wydatków państwa – takie główne wnioski płyną z badania „Postawy Polaków wobec płacenia podatków i roli państwa w gospodarce”, które zostało przeprowadzone przez Polski Instytut Ekonomiczny (PIE).
Polacy wyrażają sceptycyzm wobec płacenia podatków. Znaczna część uważa, że są zbyt wysokie oraz jest niezadowolona z tego, że je płaci. Tylko 35 proc. badanych Polaków zgadza się ze stwierdzeniem „Jestem zadowolony z tego, że płacę podatki”. W Finlandii twierdząco odpowiada 80 proc. obywateli.
Jednocześnie, jak czytamy w raporcie z badań, nasze oczekiwania wobec państwa – pełnienia przez nie określonych funkcji – są wysokie. Prawdopodobnie wielu obywateli nie dostrzega sprzeczności w takiej postawie, gdyż nie czuje związku między płaceniem podatków (ich wysokością) a zaangażowaniem państwa w sprawy gospodarcze i społeczne (wydatkami państwa). Aż 83 proc. obywateli uważa, że podatki w Polsce są zbyt wysokie.
Polacy nie wiedzą też, jaka jest struktura wydatków państwa. Wniosek ten dotyczy zwłaszcza wydatków państwa na emerytury i renty oraz administrację. W percepcji obywateli są to kategorie wydatków państwa o podobnej wielkości, podczas gdy w rzeczywistości wydatki na emerytury i renty są sześciokrotnie wyższe niż na administrację.
Z badania PIE wynika, że obywatele oczekują wzrostu wydatków państwa na ochronę zdrowia, emerytury i edukację, natomiast cięć głównie w wydatkach na administrację. Tymczasem przekazanie respondentom wiedzy na temat rzeczywistej struktury wydatków państwa poprawiło ogólną ocenę efektywności państwa (opinię o skali marnowanych wydatków) Po pierwsze wyraźnie zwiększył się odsetek osób oczekujących cięć w wydatkach na emerytury i renty. Po drugie wzrosło oczekiwanie wobec zwiększenia nakładów na ochronę środowiska. Eksperyment ujawnił także silne przywiązanie obywateli do idei cięć wydatków na administrację.
Adrian Andrzejewski zlec