Na początku 2024 roku oficjalnie zainaugurowano działalność konsorcjum LOFAR ERIC (Low Frequency Array European Research Infrastructure Consortium). Konsorcjum działać będzie na rzecz europejskiej infrastruktury badawczej Sieć Radiowa Niskiej Częstotliwości – informuje Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe.

LOFAR to największy na świecie system radioteleskopów zlokalizowanych w różnych częściach Europy (m.in. na terenie Holandii, Niemiec, Polski i Szwecji). Tworzą go 52 stacje połączone ze sobą bardzo szybkim łączem internetowym. Jego pomysłodawcą i inicjatorem jest środowisko naukowe radioastronomów związane z niderlandzkim instytutem ASTRON, a początki tego przedsięwzięcia sięgają lat 90. ubiegłego wieku. Większość – 38 stacji pracujących w systemie LOFAR – znajduje się w Niderlandach. Kolejnych 6 zlokalizowanych jest w Niemczech, 3 w Polsce i po 1 w Szwecji, Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii i na Łotwie.

System uważany jest za jeden z najbardziej efektywnych instrumentów badawczych w dziedzinie fizyki i astronomii w Europie. W 2021 roku, dzięki kilkuletniej pracy naukowców ze wszystkich stacji, udało się stworzyć najdokładniejszą i największą radiową mapę Wszechświata, na której znalazły się ponad 4 miliony obiektów, z czego około miliona nowych, w tym 25 tysięcy czarnych dziur.

Przeprowadzone obserwacje pozwoliły na wykrycie dziesiątek tysięcy galaktyk podobnych do naszej Drogi Mlecznej i położonych nawet na krańcach Wszechświata. W oparciu o dane zawarte na mapie uruchomiono projekt nauki obywatelskiej pomagający w odnajdywaniu nowych czarnych dziur. Projekt nazywa się Radio Galaxy Zoo: LOFAR i został stworzony w dużej mierze przez Polaków.

Członkami założycielami LOFAR ERIC – oprócz Polski – są Bułgaria, Irlandia, Niderlandy, Niemcy i Włochy. Konsorcjum ERIC jest podmiotem prawnym ustanowionym na mocy decyzji Komisji Europejskiej.

Arkadiusz Słomczyński