20 listopada 2023 r. w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Warszawie odbyła się konferencja prasowa podczas której poinformowano o przekazaniu do IPN, w ramach projektu „Archiwum Pełne Pamięci”, dokumentów zgromadzonych i wytworzonych w czasie ponad stuletniej działalności Związku Polaków w Niemczech.

Do Archiwum IPN trafia kilkaset metrów akt i dokumentów o aktywności Polaków. W nich zapisana jest także prawda o losie narodu polskiego za naszą zachodnią granicą – mówił podczas konferencji prezes IPN dr Karol Nawrocki.

Jak podkreślił dokumenty będą przez profesjonalnych archiwistów opracowane, zostaną poddane zabiegom konserwatorskim, zostaną zdigitalizowane i upowszechnione dla tych, którzy są zainteresowani, czyli dla dziennikarzy i dla naukowców „sprawiając, że ta historia nigdy nie popadnie w studnię niepamięci”.

Anna Wawrzyszko, wiceprezes Związku Polaków w Niemczech podkreśliła, jak ważna jest pamięć narodowa oraz dziedzictwo kulturowe, z którymi mamy do czynienia właśnie dzięki Związkowi.

Do Archiwum IPN trafią nie tylko dokumenty papierowe, ale także i fotografie, nagrania dźwiękowe oraz filmy.

Związek Polaków w Niemczech został założony 27 sierpnia 1922 roku. Organizacja odgrywała ważną rolę w zachowaniu świadomości narodowej Polaków zamieszkujących obszar Niemiec, zwłaszcza w latach 20-tych i 30-tych XX w. Polacy stworzyli silną instytucję, prężnie działając na polu politycznym, społecznym, kulturalnym i gospodarczym, zbudowali na terenie Niemiec swoje banki, spółdzielnie, przedsiębiorstwa, szkoły, przedszkola, biblioteki, wydawali książki, gazety, czasopisma.

Dynamiczny rozwój Związku zahamowało dojście do władzy Adolfa Hitlera w 1933 roku. Odtąd Polacy podlegali zmasowanym represjom i terrorowi, łącznie z zabójstwami, a polskie placówki były napadane i niszczone. Po wybuchu II wojny światowej Niemcy pozbawili Polaków statusu mniejszości narodowej, działalność Związku została zakazana, a majątek przejęty i zdefraudowany.

Adrian Andrzejewski